فرهنگ‌نامه ماندگار منتشر شد

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، پژوهشکده باقرالعلوم (ع) با رونمایی از شش فرهنگ‌نامه ارزشمند در حوزه‌های کلام و فلسفه، گامی بلند در جهت تسهیل دسترسی پژوهشگران به منابع معتبر و گسترش افق‌های علمی برداشت. این آثار مرجع، فرصتی تازه برای جامعه علمی کشور فراهم آورده‌اند.

این فرهنگ‌نامه‌ها نه تنها فرصتی برای بازخوانی مباحث بنیادین علوم اسلامی و انسانی محسوب می‌شوند، بلکه بستر مناسبی را برای همراهی عالمان و پژوهشگران با میراث فکری ماندگار ایجاد کرده‌اند. به گفته مسئولان پژوهشکده، این آثار دریچه‌ای تازه برای گفت‌وگوی علمی میان سنت و اندیشه معاصر می‌گشایند و نقش کلیدی در یاری‌ رساندن به پژوهشگران در مسیر تولید دانش ایفا می‌کنند.

                                      

کتاب «فرهنگ‌نامه کلام اسلامی»

دین مجموعه‌ای از عقاید، اخلاق و احکام است که علم کلام به بررسی و اثبات آموزه‌های اعتقادی آن (مانند صفات خدا، توحید، نبوت، وحی و معاد) می‌پردازد. این علم مختص مسلمانان نیست، اما کلام اسلامی با استفاده از دلایل عقلی و متون دینی، اعتقادات اسلامی را تبیین و از آنها در برابر شبهات دفاع می‌کند و به دلیل اهمیتش به آن فقه اکبر نیز گفته می‌شود. هدف محققان کلام، دستیابی به دین‌داری مدلل، اثبات پیش‌فرض‌های علوم دینی، هدایت حق‌جویان و دفاع از اصول دینی است که با روش‌های برهانی، جدلی و خطابی انجام می‌شود.

مهم‌ترین مباحث کلام اسلامی شامل توحید، نبوت و معاد است و به موضوعاتی چون اثبات وجود و صفات خداوند، افعال الهی (مانند حدوث و قدم عالم و قرآن)، قضا و قدر، جبر و اختیار، عدل الهی، ضرورت بعثت انبیا، امامت، معاد و قواعد کلامی (مثل حسن و قبح عقلی و قاعده لطف) می‌پردازد.

به دلیل اهمیت این مباحث، گروه پژوهه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) در اواخر دهه هشتاد شمسی، طرح نگارش مدخل‌های کلام اسلامی را آغاز کرد. این پروژه از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ تحت نظارت حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه توسط متخصصان نگاشته شد. مقالات پس از ارزیابی، برای چاپ نهایی آماده شدند.

کتاب «فرهنگ‌نامه کلام اسلامی» که به کوشش حسن رضایی در ۴۰۳ صفحه و شمارگان ۱۰۰۰ نسخه منتشر شده، سعی دارد مباحث مهم کلام اسلامی را به زبانی قابل فهم برای طلاب و دانشجویان ارائه دهد و در عین حال وزانت علمی خود را حفظ کند. این کتاب شامل نزدیک به ۹۰ مدخل و موضوع اصلی کلام اسلامی است که به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و دسترسی آسان به مطالب را فراهم می‌آورد.


                                           

معرفی و محتوای «فرهنگ‌نامه فلسفه اسلامی»

برخلاف دانش‌های دیگر که به موجودات مشخص می‌پردازند، فلسفه دانشی است که با روش‌های عقلی و برهانی، به بررسی خود وجود و مسائل کلی هستی می‌پردازد. این دانش ریشه‌های باستانی در مناطقی چون یونان، ایران، مصر، چین و هند دارد و یونان باستان (حدود ۶ قرن پیش از میلاد) به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تفکر فلسفی شناخته می‌شود.

در جهان اسلام، حیات عقلی از زمان ظهور اسلام آغاز شد، اما شکل‌گیری تفکر فلسفی خاص اسلامی در اواخر قرن دوم هجری و دوره عباسیان، با ترجمه آثار فلسفی دیگر فرهنگ‌ها آغاز شد و در دوره منصور تا مأمون به اوج خود رسید. یعقوب کندی، فارابی و ابن‌سینا از پیشگامان فلسفه در جهان اسلام بودند که فلسفه یونانی را تبیین، تکمیل و تقویت کردند. در این بستر، مکاتب فلسفی مهمی چون مشاء، اشراق و حکمت متعالیه شکل گرفت.

با وجود اهمیت فلسفه، پیچیدگی مباحث آن، فهم و استفاده عمومی از آن را دشوار می‌سازد. به همین دلیل، گروه پژوهه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) در اواخر دهه هشتاد شمسی، طرح نگارش مدخل‌های فلسفه اسلامی را در قالب طرح «فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی» آغاز کرد. این پروژه از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۱ به مدت سه سال، تحت نظارت حجت‌الاسلام محمد سربخشی، توسط متخصصان نگاشته شد. مقالات پس از ارزیابی، برای چاپ نهایی آماده شدند.

کتاب «فرهنگ‌نامه فلسفه اسلامی» به کوشش حسن رضایی، در ۸۹۸ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه منتشر شده است. این کتاب شامل نزدیک به ۳۰۰ مدخل و موضوع اصلی فلسفه اسلامی است که به همت دانش‌آموختگان فلسفه و کلام نگاشته شده‌اند. هدف آن تبیین مباحث مهم و اساسی فلسفه اسلامی به شیوه‌ای قابل فهم برای طلاب و دانشجویان، با حفظ وزانت علمی، و ارائه دسترسی آسان به موضوعات مرتبط به ترتیب حروف الفبا است.


                                             

معرفی «فرهنگ‌نامه اندیشه سیاسی»

انسان، بر خلاف حیوانات، تنها موجودی است که با محیط طبیعی و اجتماعی خود رابطه خودآگاه دارد. این یعنی انسان می‌کوشد محیط خود را بشناسد، برای رفع نیازها برنامه‌ریزی کند و آن را تغییر دهد. این تغییر و دگرگونی، به ویژه در محیط اجتماعی، با گذشت زمان شتاب بیشتری گرفته است. رابطه خودآگاهانه شامل پرسش از قوانین طبیعت و همچنین مظاهر روابط اجتماعی، آداب، سنت‌ها، اعتقادات و نهادهای جامعه است تا راه‌های بهبود آن‌ها را بیابد.

از دیرباز، بشر با اشکالی از نظم اجتماعی، سازمان سیاسی، اقتدار و زمامداری سروکار داشته است. این نظم‌ها ابتدا بر پایه سنت پذیرفته می‌شدند، اما بحران‌های زندگی همواره مردم را وادار به بازاندیشی درباره مسائلی مانند قانون، اقتدار و دولت کرده است. این بحران‌ها آغازگر اندیشه‌های سیاسی بودند؛ یعنی تلاش‌های روشمند برای پاسخ‌گویی به پرسش‌ها و حل مشکلات پیش‌آمده در زمینه قدرت نهادینه‌شده. بخش بزرگی از تاریخ بشر با عقاید سیاسی گره خورده و اندیشه سیاسی با برجسته‌سازی مفاهیم خاص، مسیر تمدن را تغییر داده است. به همین دلیل، همواره مورد توجه اندیشمندان علوم انسانی بوده است.

«فرهنگ‌نامه اندیشه سیاسی» اثری است که به بررسی این مسیر فکری می‌پردازد. گروه پژوهه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) در اواخر دهه هشتاد شمسی، طرح نگارش مدخل‌های اندیشه سیاسی را در قالب طرح «فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی» آغاز کرد. این پروژه که در سال ۱۳۸۷ توسط بخش فلسفه و کلام آغاز شد، پس از مدخل‌یابی و تنظیم، از سال ۱۳۸۸ به طور رسمی شروع و در سال ۱۳۹۱ به پایان رسید.

این اثر، با ساختار و روشی متفاوت، پس از ارزیابی استادان، ابتدا در وب‌گاه علمی پژوهه منتشر شد. سپس دکتر حسن رضایی مدخل‌های لازم را اضافه کرد و مجموعه مقالات پس از بازبینی و ویرایش علمی، برای انتشار به صورت کتاب فصل‌بندی شد.

کتاب «فرهنگ‌نامه اندیشه سیاسی» که به کوشش حسن رضایی در ۸۳۲ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) منتشر شده است، به تمامی مباحث مهم اندیشه سیاسی می‌پردازد. موضوعاتی مانند اپوزیسیون، دموکراسی، انقلاب، اسلام سیاسی، ولایت فقیه و بسیاری دیگر در این فرهنگ‌نامه بررسی شده‌اند. از مزایای این مجموعه، دسترسی آسان به موضوعات مرتبط به ترتیب حروف الفبا و ارائه مباحث مهم اندیشه سیاسی به شیوه‌ای قابل فهم برای طلاب و دانشجویان، با حفظ وزانت علمی است.

                                               

معرفی «فرهنگ‌نامه کلام جدید» 

کلام جدید شاخه‌ای از دین‌پژوهی است که به بازاندیشی در اصول عقاید دینی در مواجهه با چالش‌ها و دانش نوین می‌پردازد. این حوزه، با وجود اختلاف نظرها درباره ارتباطش با کلام قدیم، از الهیات نوین غرب (شامل تجربه دینی) و اندیشمندان مسلمانی چون سیداحمدخان هندی متأثر است.

مسائل اصلی آن شامل مواردی چون رابطه دین و علم، دین و عقل، پلورالیسم دینی، مسئله شرور و… است.

«فرهنگ‌نامه کلام جدید» که توسط پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع) و به کوشش حسن رضایی منتشر شده، مجموعه‌ای ۸۳۲ صفحه‌ای (تصحیح: در متن قبل ۸۳۲ صفحه بود، در متن جدید ۶۶۵ صفحه آمده است) شامل نزدیک به ۱۳۰ مدخل از مهم‌ترین مباحث کلام جدید است. این کتاب با هدف تبیین دقیق و در عین حال روان این مباحث برای عموم علاقه‌مندان، در سال ۱۳۹۱ به پایان رسید و به تازگی راهی بازار شده است.



                                              

معرفی کتاب فلسفه اخلاق

اندیشمندان اسلامی در دهه‌های اخیر نظریات متعددی در این حوزه ارائه داده‌اند که عمدتاً در دو طیف اشعری و عقل‌گرایی (شیعی و معتزلی) قرار می‌گیرند. این پژوهش‌ها از آن جهت اهمیت دارند که هم به شبهات فلسفه اخلاق غرب پاسخ می‌دهند و هم حکمت و معقولیت باید و نبایدهای دینی را از منظر قرآن و سنت تبیین می‌کنند.

با توجه به جذابیت این مباحث برای نسل جوان و تعارض برخی دیدگاه‌های غربی با فرهنگ ایرانی-اسلامی، پژوهشکده باقرالعلوم (ع) طرح تدوین مدخل‌های فلسفه اخلاق را در سال ۱۳۸۷ آغاز کرد. این پروژه که پس از مدخل‌یابی و سازماندهی در سال ۱۳۸۸ رسماً شروع و در ۱۳۹۰ تکمیل شد، شامل نگارش حدود ۹۰ مدخل اصلی توسط متخصصان فلسفه اخلاق، زیر نظر حجت‌الاسلام دکتر احمد دبیری، با روشی نوین و سپس ویرایش‌های علمی و ادبی بود.این کتاب با هدف ارائه مباحث مهم فلسفه اخلاق به گونه‌ای که هم برای طلاب و دانشجویان قابل فهم باشد و هم از وزانت علمی برخوردار، تنظیم شده است. دسترسی آسان به موضوعات به ترتیب حروف الفبا و طرح برخی مباحث اسلامی از دیگر مزایای آن است. این اثر، به کوشش حسن رضایی، در قطع وزیری، ۴۱۱ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه توسط انتشارات پژوهشکده مذکور منتشر شده است.


                                                

معرفی کتاب فلسفه غرب 

 با وجود اینکه عبارت «فلسفه غربی» گاهی مبهم است، اما مطالعه آن به دلیل تأثیرش بر فلسفه اسلامی و همچنین درک مکاتب معاصر غربی، اهمیت دارد.

به دلیل گستردگی و پیچیدگی مباحث فلسفه غرب، پژوهشکده باقرالعلوم (ع) در اواخر دهه هشتاد شمسی طرح تدوین مدخل‌های فلسفه غرب را در قالب «فرهنگ‌نامه جامع علوم انسانی اسلامی» آغاز کرد. این پروژه که از سال ۱۳۸۸ شروع و در ۱۳۹۱ به پایان رسید، شامل نگارش حدود ۱۳۰ مدخل توسط متخصصان، به ویژه دکتر مهدی افضلی، و سایر نویسندگان بوده است.

این اثر با روشی نوین، پس از ارزیابی توسط دکتر حسن رضایی مدخل‌های ضروری را افزوده و پس از ویرایش علمی، برای انتشار به صورت کتاب آماده شده است. هدف اصلی، تبیین مباحث مهم فلسفه غرب به شیوه‌ای علمی و در عین حال قابل فهم برای عموم دانش‌آموختگان و طلاب است.

کتاب «فرهنگ‌نامه فلسفه غرب»، به کوشش حسن رضایی، در قطع وزیری، با ۶۷۲ صفحه و شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، اخیراً توسط انتشارات پژوهشکده باقرالعلوم (ع) منتشر شده است.